منفعت‌گیری از ظرفیت‌های روسیه فرصتی برای گسترش و رشد اقتصادی ایران_غروب شهر

سفر رئیس‌جمهور به روسیه فرصتی طلایی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی بین دو سرزمین است. در این دیدار، امضای سند جامع همکاری در دستور کار قرار دارد؛ سندی که می‌تواند مسیر تجارت دوجانبه را هموار کند، زیرساخت‌های ترانزیتی را تحکیم نماید و جایگاه ایران را در پیمان‌های منطقه‌ای همانند اوراسیا و بریکس ارتقا بخشد. این سفر نقطه عطفی در روابط تهران و مسکو خواهد می بود که به گسترش پایدار اقتصادی و تحکیم پیوندهای استراتژیک منجر می‌شود.

روشنعلی یکتا، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در او گفت وگو با برنا گفت که منفعت ‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی روسیه، تحکیم پیمان‌های منطقه‌ای و منفعت گیری از نیروی متخصص داخلی می‌تواند به گسترش و رشد اقتصاد ایران پشتیبانی شایانی کند. 

وی تشکیل کریدور شمال-جنوب را یک شاهراه حیاتی برای تجارت سرزمین گفت و بر لزوم پیوستن ایران به گروه عمل مالی(FATF)اصرار کرد.

متن او گفت وگوی برنا با نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و‌ روسیه به شرح زیر است:

برنا: قرار است رئیس جمهور به روسیه سفر و سند بلند مدتی را امضا کنند؛ به نظر شما امضاء این قرار داد آن هم در شریطی که فقط یک هفته تا مستقر شدن ترامپ در کاخ سفید مانده است، چه پیامی را برای جامعه جهانی دارد؟ 

اقتصاد روسیه را نمی‌توان نادیده گرفت؛ این سرزمین یکی از اقتصادهای بزرگ جهان است و سالانه نزدیک به ۷۰۰میلیارد دلار تجارت جهانی دارد. بخشی از این تجارت به واردات ۳۰۰میلیارد دلاری روسیه تعلق دارد که عمدتاً شامل محصولات کشاورزی از مناطق گرمسیری است. این نوشته فرصتی مناسب برای سرزمین ما فراهم می‌کند، چون اقلیم گرمسیری ایران ظرفیت اختصاصی‌ای برای فراهم نیازهای این بازار دارد.  

از منظر جغرافیایی، روسیه تقریباً از هر طرف محدود است: از شمال به قطب شمال، از شرق به قزاقستان، و از غرب به دریای سیاه و جنگ اوکراین. این محدودیت‌ها علتشده که خلیج فارس به‌گفتن دهلیز ارتباطی روسیه با دنیای آزاد اهمیت اختصاصی‌ای اشکار کند. از این‌رو، ایران نه تنها می‌تواند کالاهای خود را به روسیه صادر کند، بلکه بخشی از نیازهای خود را نیز از این مسیر فراهم کند. علاوه بر این، ایران می‌تواند نقش محوری در ترانزیت کالای روسیه ایفا کند که در تجارت بین‌الملل زیاد مهم است.  

توانایی چندین ساله تحریم‌های ظالمانه، ملت ایران را به شناخت عمیقی از مدیریت شرایط دشوار اقتصادی رسانده است. همکاری اقتصادی با روسیه می‌تواند ما را به اقتصادهای بزرگ منطقه‌ای همانند شانگهای، بریکس و اوراسیا متصل کند. دو هفته پیش نیز ایران به‌گفتن عضو ناظر به این توافق‌نامه‌ها پیوست که نشان‌دهنده ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی برای سرزمین است.  

از منظر صادرات، ایران سالانه بیشتر از ۸۰میلیارد دلار صادرات دارد، اما در قسمت صادرات غیرنفتی این رقم به کمتر از ۴۰میلیارد دلار می‌رسد. همکاری با روسیه در این عرصه می‌تواند منبع های جدیدی را برای منفعت گیری در اقتصاد سرزمین فراهم کند. این چنین، پیمان‌های پولی بین دو سرزمین تسهیل‌گر تجارت اقتصادی می باشند و می‌توانند به رونق اقتصادی ایران پشتیبانی کنند.  

یکی دیگر از حوزه‌های مهم، خدمات فنی و مهندسی است. بعد از جنگ، روسیه با افتنیروی انسانی جوان برای پروژه‌های عمرانی و صنعتی مواجه خواهد شد. این در حالی است که ایران نزدیک به ۶۰۰هزار فارغ‌التحصیل مهندسی دارد که تعداد بسیاری از آن‌ها در رشته‌های غیرمرتبط فعالیت می‌کنند. اگر بتوانیم این نیروی متخصص را به بازار روسیه معارفه کنیم، تأثیرات زیاد مثبتی بر هر دو سرزمین خواهد داشت.  

در نتیجه، منفعت‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی روسیه، تحکیم پیمان‌های منطقه‌ای و منفعت گیری از نیروی متخصص داخلی می‌تواند به گسترش و رشد اقتصاد ایران پشتیبانی شایانی کند.

برنا: این سند جامع چه مقدار برای ما ظرفیت تشکیل می‌کند؟

ما در قرارداد قبلی، که مربوط به اوراسیاست، به‌گفتن مهمان وجود داشتیم. در آن قرارداد، کالاهایی برای تجارت ترجیحی نقل شده می بود، اما تعرفه‌های آن‌ها صفر نبوده است. از بین ۵۰۳کالای تعیین‌شده، تنها ۷۰کالا با تعرفه‌های زیر صفر اراعه شدند و زیاد تر تعرفه‌ها در نزدیک به ۳۰درصد بودند. با اجرای این قرارداد، تعرفه‌ها به صفر افت اشکار خواهند کرد و دامنه کالاهای انتخاب‌شده نیز گسترده‌تر خواهد شد. این تغییرات به‌طور قابل‌توجهی زمان‌های تجاری بیشتری را برای ما فراهم می‌کند.

برنا: سطح مبادلات تجاری با روسیه اکنون چه مقدار است؟  

تجارت ما با روسیه برای صادرات افزایش یافته است؛ به‌طوری که مقدار صادرات از ۶۰۰میلیون دلار به یک میلیارد دلار رسیده است. در روبه رو، واردات ما از روسیه بالای ۳میلیارد دلار است. قسمت عمده واردات شامل کالاهای اساسی همانند نهاده‌ها، روغن، گوشت و چوب می‌شود که در سرزمین ما تشکیل نمی‌شوند و به‌گفتن کالاهای اساسی با ارز دولتی فراهم می‌گردند. نسبت واردات به صادرات نیز مدام ۳به یک بوده است.

برنا: در حالی که کشورهای همسایه ما در تعداد بسیاری موارد رقیب روسیه می باشند، اما می‌بینیم مقدار مبادلات تجاری آنها با این سرزمین زیاد تر از ایران است، آیا این قرارداد کمکی به افزایش سطح تبادلات تجاری‌مان با روسیه می‌کند؟

در تجارت جهانی، درآمدها طبق معمولً بیشتر از ۱۵درصد نیست. وقتی که کالایی با ۴۰درصد هزینه تشکیل، توجیه اقتصادی نداشته باشد، تجارت به سمتی حرکت می‌کند که دیگر برای تجار جذابیت نخواهد داشت. تعداد بسیاری از کالاهایی که از ما به کشورهای همسایه صادر خواهد شد، به طور واسطه‌ای منتقل می‌ شوند. این کشورها تعرفه‌ای برای این کالاها اعمال نمی‌کنند و با تعرفه صفر آن‌ها را دریافت کرده و با برند خودشان اراعه می‌کنند. این حالت از محدودیت‌های ما کاسته و زمان تشکیل می‌کند تا تجار ما نیز بتوانند به طور مستقیم داخل بازار شده، برند خود را بسازند و در آن بازار ماندگار و پایدار شوند.

برنا: می‌دانیم که ایران و روسیه تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار دارند و پیش‌بینی می‌شود با روی کار آمدن ترامپ این تحریم‌ها زیاد تر هم شود، این قرار چه مقدار می‌تواند این دو سرزمین را در برابر تحریم‌ها مقاوم‌تر کند؟

اقتصاد اوراسیا که ما را به بریکس و توافقنامه‌های شانگهای متصل می‌کند، برای ما یک اقیانوس بزرگ اقتصادی است که با حجم اقتصادی ۲۲۰میلیارد دلار، جایگاه مهمی را فراهم می‌آورد. مهم نیست چه فردی روی کار بیاید؛ قضیه این است که تجار ما چه مقدار آزادی عمل داشته باشند، چون اقتصاد ما در تعداد بسیاری از قسمت‌ها از قبل تا امروز بازارمحور بوده است و تجار متوسط و کوچک در آن نقش مهمی ایفا کرده‌اند.  

علاوه بر محصولات پتروشیمی، نفت و فولاد که در اقتصاد ما وجود دارند، اما کمتر، آنچه می‌تواند به جامعه ما جان ببخشد و چرخ اقتصاد را بچرخاند، مدیریت صحیح صنایع کوچک (SMEها) و شهرک‌های صنعتی است. اگر این قسمت‌ها به‌خوبی مدیریت شوند، دولت صدای فعالان این حوزه را بشنود، نیازها را شناسایی کند و برنامه‌های طویل مدت و استراتژی‌های کارآمدی اراعه دهد، قطعاً عبور از چالش‌ها ممکن و اثرگذار خواهد می بود.  

در صورتی که این ظرفیت‌ها به‌درستی مورد منفعت گیری قرار گیرند، توافقنامه‌های بین‌المللی می‌توانند زمان‌های تعداد بسیاری فراهم کنند. دولت‌ها باید یک نقشه راه ترسیم کنند که در آن اشکار شود چطور از کالاهای حاضر به کالاهای موردنیاز حرکت کنیم، سیستم بانکی را بهینه‌سازی کنیم و مانع ها را از سر راه تجار برداریم. تشکیل تسهیلات و مشوق‌هایی برای برگشت ارز صادرکنندگان و از بین بردن مشکلات ارزی نیز الزامی است. تصمیم‌گیری در این عرصه بر مسئولیت دولت است و تا بحال در سطح کلان، تصمیم‌های فکورانه‌ای اتخاذ شده است، اما برای رسیدن به نتایج بهتر، اجرای دقیق‌تر این تصمیمات الزامی است.

برنا: تعداد بسیاری اعتقاد دارند یکی از مشکلات تجاری ما با روسیه او گفت و گو زیر ساختها است؛ الزام ساخت کریدور شمال به جنوب را در این عرصه چطور می‌بینید؟

کریدور شمال-جنوب یک شاهراه حیاتی برای تجارت سرزمین ما است. اجازه دهید در این مورد توضیح دهم؛ شما امکان پذیر شنیده باشید که کریدورهای اقماری در حال شکل‌گیری می باشند. علت این اتفاق این است که کریدور مرکزی به‌درستی از موقعیت استراتژیک سرزمین منفعت‌برداری نکرده و به همین علت، کریدورهای اقماری رشد کرده‌اند.  

اهمیت این کریدور به حدی است که حتی مسیرهای دورتر و پرهزینه‌تر نیز قیمت منفعت گیری را داشته‌اند و هم چنان مورد دقت قرار می‌گیرند. متأسفانه، در دولت‌های گوناگون برنامه‌ریزی مناسبی برای این کریدور انجام نشده و مدیرانی که برای اجرای پروژه‌های مرتبط با آن منصوب شده‌اند، به ماموریت های خود به‌خوبی عمل نکرده‌اند.  

این کریدور از تعداد بسیاری از برتری‌های سرزمین مهم‌تر است و نیاز به عمل های سریع و برنامه‌ریزی جامع دارد تا مشکلات تجاری و زیرساختی مرتبط با آن حل شود و بتوانیم از پتانسیل‌های این شاهراه حیاتی منفعت‌برداری کنیم.

برنا: اخیرا او گفت و گو الحاق ایران به دو کنوانسیون CFT و پالرمو بار دیگر نقل شده است و قرار است مجمع تشخیص این نوشته را بازدید کند، فکر میکنید پیوستن ایران به FATF چه مقدار روابط ایران و روسیه را تحت تاثییر قرار می‌دهد؟

روسیه، با وجود تحریم‌ها، هم چنان عضو FATF باقی مانده است. این نوشته به قدری اهمیت دارد که حتی با تحمل زیان‌های زیاد، از آن کناره‌گیری نکرده است. روسیه می‌توانست این توافق را رد کند و آن را بی‌اهمیت بخواند، اما اهمیت FATF برای زندگی تجاری علتشده تا هم چنان به آن پایبند باشد.  

FATF در تجارت ما نیز زیاد مهم و اثرگذار است. برای مثال، منِ بازرگان زمان تصمیم‌گیری برای ورود یا دریافت پول، اگر مانع ها FATF وجود نداشته باشد، می‌توانم در کشورهای گوناگون حساب باز کنم و از خدمات بانک‌ها که نقش کلیدی در تجارت دارند، منفعت گیری کنم. این‌ها مسائل زیاد مهمی می باشند که نبوده است FATF یا عدم شفافیت اقتصادی تا بحال به ما صدمه‌های تعداد بسیاری داخل کرده است.  

در نبوده است شفافیت، شرکت‌های غیرمرتبط به تجارت ما ورود اشکار کرده‌اند. اما اگر از این مسائل عبور کنیم، شرکت‌های شفاف و قسمت خصوصی می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند و اقتصاد ما را از بن‌بست‌های حاضر خارج سازند.  

برنا: بعد پیوستن به FATF را الزامی می‌دانید…

بدون شک، بله. اهمیت این نوشته غیرقابل‌تکذیب است.

برنا:،در سال ۲۰۲۰ حرف های شد که پوتین سفری به ایران داشت و متعهد شد ۲۰ میلیارد دلار در ایران اندوخته‌گذاری کند. سرانجام این توافق چه شد؟

در واقع، مبلغ توافق‌شده ۲۰ میلیارد دلار نبوده است، بلکه ۵ میلیارد دلار می بود. این اندوخته‌گذاری قرار می بود در چند پروژه اشکار انجام شود قرار می بود در چند پروژه اشکار هزینه شود. از جمله این پروژه‌ها، ساخت آب‌شیرین‌کن در جنوب سرزمین می بود که اکنون راه‌اندازی شده و به‌خوبی در حال کار است. این چنین برقی‌سازی خط آهن دامغان به اینچه‌برون نیز به‌گفتن یکی از پروژه‌های مهم تعریف شده که به نظر می‌رسد در جریان باشد. قسمت عمده این اندوخته تخصیص داده شده است، اما مقدار منفعت‌برداری از آن بستگی به شفافیت درآمدی برای طرف روس و نحوه مدیریت مشکلات ارزی سرزمین دارد. علاوه بر این، ورود قسمت خصوصی می‌تواند در تسریع اجرای پروژه‌ها و منفعت گیری بهتر از این منبع های نقش مؤثری ایفا کند.

برنا: به گفتن سوال آخر، چندین دفعه در خصوص انتقال شبکه بانکی ایران و روسیه سخن بگویید شده، چه مقدار این اتفاق افتاده؟

تا بحال این کار در تجارت عملی نشده است. سال‌ها به این نوشته پرداخته شد و روس‌ها به‌اختصاصی بعد از تحریم‌ها، برای نزدیکی و همکاری در این عرصه استقبال کردند. آنها تمایل داشتند از ارزهای ملی برای تسهیل معامله های منفعت گیری شود، اما کارکرد ما در این عرصه کند می بود. حتی در دو سه سالی که تحریم‌ها روسیه را تحت سختی قرار داد، بانک‌های روسیه در ابتدا تمایلی به همکاری نداشتند، چون از گیر افتادن در دام تحریم‌ها می‌ترسیدند. اکنون کوششهای بیشتری انجام شده، اما هم چنان کافی نیست.

در این زمان، بانک مرکزی ایران نیز اقداماتی انجام داد، اما این عمل های زیاد تر در حوزه‌های محدود همانند گردشگری و دانشجویی بوده است؛ برای مثالً مبالغی در نزدیک به ۴۰۰روبل، که تأثیر چندانی در تجارت ندارد. تجارت ما به اندوخته‌هایی نیاز دارد که بتواند قفل سی میلیارد دلار تجارت سرزمین را باز کند و حتی برای ترانزیت و صادرات مجدد (ری‌اکسپورت) کالاهای روسی مورد منفعت گیری قرار گیرد. برای این کار نیازمند یک پلن و برنامه جامع هستیم.  

می‌توان از مثالهایی یاد کرد که نشان‌دهنده نحوه منفعت گیری کشورها از تهدیدها به‌گفتن زمان است. کشورهایی که توانستند بعد از جنگ‌ها درآمدهای خود را افزایش دهند، مثال خوبی می باشند. برای نمونه، ترکیه از جنگ روسیه و اوکراین سود برده است. من در یکی از مناطق نزدیک دریای سیاه با دوستی که مالک پورت و کشتی می بود سخن بگویید کردم. او او گفت که کشتی‌های نظامی ترکیه اسکورت کشتی‌های باری را انجام خواهند داد و این کار برایشان درآمدزاست. در بندر ترکیه بار تخلیه می‌شود، درآمدی حاصل می‌شود، سپس بارگیری و صادرات مجدد به آفریقا و اروپا انجام می‌گیرد.  

این چندین منبع درآمدی است که ما از آن نصیب مانده‌ایم. جنگ روسیه و اوکراین، که به‌ظاهر سومین کشوری که از آن صدمه دید ایران می بود، می‌توانست فرصتی برای ما باشد، اما منفعت گیری نشد. این چنین صنعت روسیه که اکنون صدمه‌دیده و وابسته به اروپا بوده، فرصتی برای فراهم تعداد بسیاری از قطعات از سوی ما تشکیل می‌کرد.  

در شهرک‌های صنعتی ما توانمندیهای بالقوه‌ای وجود دارد که می‌توانند این نیازها را پوشش دهند. مهندسی ما، چه در حوزه پزشکی، چه اجرایی و چه ساخت، باید به این سمت حرکت کند. با این ظرفیت‌ها، حتی اگر مقصد دستیابی به ۴۰میلیارد دلار تجارت دور از دسترس باشد، رسیدن به ۱۰میلیارد دلار امکان پذیر، اما تنها در صورتی که هماهنگی و هم‌پوشانی بین قسمت‌های گوناگون تشکیل شود. این کار نیازمند دقت و برنامه‌ریزی جدی است.

انتهای مطلب/