ام‌اس؛ بیماری جوانان با ۱۰ نشانه خاموش – غروب شهر

گروه سلامت خبرگزاری مهر – زهرا ناری: مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) یک بیماری خود ایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به نادرست به غلاف میلین که ماموریت محافظت و تسهیل انتقال مطلب‌های عصبی را دارد، دعوا می‌کند. این دعوا علتالتهاب و صدمه به این غلاف می‌شود و در نتیجه مطلب‌های عصبی به درستی منتقل نمی‌شوند.

ام‌اس به طور معمول در سنین جوانی و بین‌سالی اغاز می‌شود و زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا خواهد شد. علت دقیق ابراز ام‌اس تا این مدت اشکار نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند. عفونت‌های ویروسی، افتویتامین D و عوامل ژنتیکی می‌توانند گمان ابتلاء به ام‌اس را افزایش دهند.

علائم بیماری ام‌اس زیاد متنوع است و بسته به محل صدمه عصبی متفاوت است. از جمله علائم رایج این بیماری می‌توان به ضعف عضلانی، مشکلات بینایی همانند تاری دید یا دوبینی، اختلال در اعتدال و هماهنگی، خستگی مفرط، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها و اختلالات گفتاری اشاره کرد. این علائم امکان پذیر به طور دوره‌ای ابراز کنند و بعد از مدتی بهبود یابند، اما در برخی موارد بیماری پیش‌رونده است و علائم کم کم تشدید خواهد شد.

تشخیص ام‌اس طبق معمولً بر پایه شرح حال پزشکی، معاینات عصبی، تصویربرداری مغزی (ام‌آرآی) و آزمایش مایع مغزی-نخاعی صورت می‌گیرد. ام‌آرآی نقش مهمی در شناسایی ضایعات مغزی و نخاعی ناشی از ام‌اس دارد.

اگرچه تا این مدت درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما راه حلهای درمانی مختلفی برای کنترل علائم و افت پیشرفت بیماری در دسترس است. درمان‌های دارویی شامل منفعت گیری از داروهای تعدیل‌کننده بیماری همانند اینترفرون‌ها، داروهای کورتیکواستروئیدی برای افت التهاب و داروهای جدیدتر بیولوژیک می‌شود. این چنین، درمان‌های توانبخشی همانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی به بهبود کیفیت زندگی بیماران پشتیبانی می‌کنند.

در همین جهت خبرنگار مهر با زهرا عبادی فلوشیپ ام اس و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی داشته است.

علت ابراز بیماری ام‌اس چیست؟

عبادی: ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن است که سیستم ایمنی بدن به نادرست به قسمت‌های عصبی مغز و نخاع دعوا می‌کند. این صدمه به سیستم عصبی مرکزی علتابراز علائم گوناگون می‌شود. علت دقیق ابراز این بیماری تا این مدت کاملاً اشکار نیست، اما پژوهش‌ها مشخص می کند که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در مستعد شدن افراد برای ابتلاء به ام‌اس دارند.

بیماری ام‌اس طبق معمولً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی ابراز می‌کند و زیاد تر خانم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ام‌اس یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی در بین جوانان است که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند.

علائم ام‌اس چیست؟

عبادی: نشانه‌های ام‌اس زیاد متنوع است، اما شایع‌ترین علائم شامل اختلالات بینایی همانند تاری دید یک طرفه همراه با درد، مشکلات حسی در اندام‌ها به‌اختصاصی اندام تحتانی، ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن می‌باشد. این علائم طبق معمولً بیشتر از ۲۴ ساعت باقی می‌همانند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌توانند تبدیل ناتوانی‌های شدید و از دست دادن توانایی حرکتی شوند.

عوارض ناشی از عدم درمان ام‌اس چیست؟

عبادی: اگر ام‌اس درمان نشود یا دیر تشخیص داده شود، صدمه‌های عصبی پیشرفته می‌شود و می‌تواند تبدیل مشکلات جدی همانند از دست دادن کامل توانایی حرکت و افت کیفیت زندگی فرد شود. این بیماری می‌تواند فعالیت‌های روزمره بیمار را به شدت محدود کند.

درمان ام‌اس چطور است؟

عبادی: خوشبختانه در دهه‌های تازه پیشرفت‌های قابل توجهی در درمان ام‌اس حاصل شده است. داروهای متنوعی برای کنترل بیماری گسترش یافته‌اند که می‌توانند از حملات بیماری جلوگیری کرده و پیشرفت صدمه عصبی را افت دهند. این درمان‌ها شامل داروهای ضعیف‌تر تا داروهای نیرومندتر است که بسته به حالت بیمار تجویز می‌شود. در ایران نیز تعداد قابل توجهی از این داروها در دسترس بیماران قرار دارد و به طور گسترده منفعت گیری می‌شود.

تشخیص زودهنگام و اغاز به موقع درمان ام‌اس نقش حیاتی در افت عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. به این علت، آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک متخصص برای بازدید‌های ملزوم الزامی است.

نقش تغذیه در درمان بیماری ام‌اس چیست؟

عبادی: یکی از سوال‌های رایج در بین بیماران مبتلا به بیماری ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس)، ربط بین رژیم غذایی و روال پیشرفت بیماری است. اگرچه باورهای عمومی همانند پرهیز از غذاهای سرد یا پیشنهاد به مصرف غذاهای گرم در بین مردم رایج است، اما تا بحال مطالعات علمی معتبری این ادعاها را اثبات نکرده‌اند.

اگرچه تغذیه به تنهایی نمی‌تواند علتایجاد یا درمان ام‌اس شود، اما نقش زیاد مؤثری در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. مراعات یک رژیم غذایی سالم، متعادل و ضدالتهاب می‌تواند در کنار داروها و درمان‌های پزشکی، روال پیشرفت بیماری را کند کرده و از ابراز حملات شدیدتر جلوگیری کند.

آیا بیماران ام‌اس باید رژیم غذایی خاصی را جستوجو کنند؟

عبادی: بیماران مبتلا به ام‌اس نیازی به حذف کامل گروه خاصی از مواد غذایی ندارند. آنچه که به‌طور جدی پیشنهاد می‌شود، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از مواد مغذی است. این رژیم باید شامل مواردی چون مصرف زیاد سبزیجات و میوه‌های تازه، دریافت کافی فیبر غذایی، مصرف گوشت به مقدار متوسط، پرهیز از مصرف زیاد نمک، غذاهای سرخ‌کردنی و فست‌فود و مراعات این چنین رژیمی نه‌تنها برای بیماران ام‌اس بلکه برای نگه داری سلامت عمومی در همه افراد پیشنهاد می‌شود.

آیا مصرف زیاد فست‌فود می‌تواند علتابراز ام‌اس شود؟

عبادی: تا به امروز هیچ مطالعه قطعی و تاییدشده‌ای نشان نداده که مصرف مستقیم فست‌فود به تنهایی علتابتلاء به ام‌اس شود. با این حال، بازدید‌ها حاکی از آن است که افزایش شیوع بیماری‌های خود ایمنی از جمله ام‌اس در دهه‌های تازه امکان پذیر با تحول سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم از جمله افزایش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب بی‌ربط نباشد. این تغییرات غذایی می‌توانند با تشکیل التهاب مزمن در بدن، عرصه را برای ابراز یا تشدید بیماری‌های التهابی و خود ایمنی فراهم کنند.

چرا زنان زیاد تر از مردان به ام‌اس مبتلا خواهد شد؟

عبادی: زنان به علت تفاوت‌های بیولوژیکی، هورمونی و ایمنی نسبت به مردان، در برابر برخی بیماری‌های خود ایمنی همانند ام‌اس صدمه‌پذیرتر می باشند. برخلاف برخی ادعاهای غیرعلمی، هیچ مطالعه‌ای ثابت نکرده که ویژگی‌های روانی یا «چندبعدی بودن فکری» زنان دلیلی برای افزایش گمان ابتلاء به ام‌اس است. تفاوت‌های هورمونی و کارکرد سیستم ایمنی، عوامل قبول شده‌تری در این عرصه می باشند.

بارداری، شیردهی در بیماران ام‌اسی چیست؟

عبادی: بیماری ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن سیستم عصبی مرکزی است که طبق معمولً در سنین جوانی، به‌اختصاصی بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی ابراز می‌کند. این بازه سنی، همزمان با دوران باروری زنان است و به همین علت، تعداد بسیاری از بانوان مبتلا به ام‌اس در رابطه بارداری، زایمان و شیردهی نگرانی‌هایی دارند. در این گزارش، به با اهمیت ترین نکات علمی درمورد این موضوعات و این چنین راهکارهای پیشگیری و مراقبت از بیماری ام‌اس می‌پردازیم.

جواب مثبت است. زنان مبتلا به ام‌اس، به‌اختصاصی نوع دعوا‌ای بهبود یابنده (Relapsing-Remitting MS)، توانایی باردار شدن و زایمان را دارند و در اکثر موارد، بارداری برای آن‌ها منعی ندارد. بارداری نه‌تنها بی‌خطر است، بلکه برخی در دوران بارداری، تعداد حملات ام‌اس افت می‌یابد. با این حال، برنامه‌ریزی برای بارداری باید حتماً با مشورت پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام شود تا در خصوص تنظیم داروها و زمان‌بندی مناسب تصمیم‌گیری شود.

شیردهی در بیماران بعد از زایمان، مقدور است؟

عبادی: بله، در زیاد تر موارد، شیردهی برای زنان مبتلا به ام‌اس بلامانع است. تنها مسئله قابل دقت، هماهنگی مصرف داروها با دوره شیردهی است، چرا که برخی از داروهای کنترل ام‌اس امکان پذیر در شیر مادر ترشح شوند و نیاز به بازدید و جایگزینی توسط پزشک معالج داشته باشند.

راه‌های پیشگیری از ابتلاء به ام‌اس چطور است؟

عبادی: اگرچه علت دقیق ابتلاء به ام‌اس اشکار نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ابراز آن نقش دارد. برخی از با اهمیت ترین راهکارهای پیشگیری از ام‌اس یا افت ریسک پیشرفت بیماری عبارت‌اند از پرهیز از مصرف سیگار، مصرف سیگار یکی از عوامل محیطی ثابت‌شده در ابراز و پیشرفت بیماری ام‌اس است. ترک سیگار نه‌تنها در افت گمان ابتلاء مؤثر است، بلکه در افراد مبتلا نیز می‌تواند شدت پیشرفت بیماری را افت دهد.

دریافت کافی ویتامین D

افت سطح ویتامین D در بدن با افزایش گمان ابراز ام‌اس مرتبط است. پیشنهاد می‌شود افراد در معرض خطر یا ساکنان مناطق کم‌آفتاب، تحت نظر پزشک، سطح ویتامین D خود را بازدید کرده و در صورت نیاز از مکمل منفعت گیری کنند.

سبک زندگی فعال و سالم

ورزش منظم و فعالیت بدنی سبک تا متوسط، نه‌تنها برای سلامت عمومی سودمند است بلکه می‌تواند در کنترل بهتر علائم ام‌اس و افت خستگی در بیماران نقش داشته باشد. این چنین، رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر، میوه، سبزیجات و مصرف محدود غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب پیشنهاد می‌شود.

به طور کلی، زنان مبتلا به ام‌اس می‌توانند باردار شوند، زایمان کنند و به فرزند خود شیر دهند، به شرط آنکه همه مرحله های تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. این چنین، مراعات اصول سبک زندگی سالم همانند پرهیز از سیگار، مصرف کافی ویتامین D، فعالیت بدنی منظم و تغذیه سالم نقش مهمی در پیشگیری از ابتلاء به ام‌اس و کنترل بهتر بیماری در مبتلایان دارد.