کتاب “جراحی در جنگ و حوادث” چطور تهیه شد – غروب شهر

به نقل از خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل فرهنگستان علوم پزشکی، در مراسمی از کتاب “جراحی در جنگ و حوادث” که به همت سید محمدرضا کلانتر معتمدی و عباس فروتن نگاشته شده است، رونمایی شد و از خدمات استاد کلانتر معتمدی که در امداد و نجات مجروحین جنگ تحمیلی نقش به سزایی ایفا کرد، تقدیر به عمل آمد.

در این مراسم، سید عباس فروتن عضو مدام فرهنگستان و نویسنده کتاب “جراحی در جنگ و حوادث”، او گفت: از قیمت‌های وجود در فرهنگستان این است که چهار نسل جامعه علمی را می‌توانید در کنار هم داشته باشید و من استادانم را از جمله دکتر سهراب پور، دکتر کلانتر معتمدی، خانم دکتر معتمدی و دکتر اعلمی، دکتر جوادی، مرحوم دکتر دوایی را ملاقات می‌کردم و این چنین اساتید آن‌ها را نظیر مرحوم دکتر مسلم بهادری و شاگردان خودم را که به تازگی استادیار شده‌اند و با انتقال تجارب آموزشی و پژوهشی و مدیریتی، آینده زیاد روشنی برای پزشکی کشورمان رقم خواهد خورد.

وی با اشاره به داستان کتاب “جراحی در جنگ و حوادث”، افزود: از اغاز جنگ که دانشجوی پزشکی دانشگاه تهران بودم در اورژانس‌ها و بیمارستان‌های صحرایی به فکر پیشگیری از مشکلات تکراری و روشنامه بودم، بهمن سال ۱۳۶۱ و فروردین ۱۳۶۲ در دو عملیات مهم جنوب به نخستین کارهای پژوهشی در اورژانس و بیمارستان صحرایی پرداختم و پرونده تعداد بسیاری از مجروحین را بعد از انتقال به پشت جبهه بازدید کردم و جدولی از مشکلات قابل‌پیشگیری را به پزشکان مسئول اراعه دادم. این چنین با وجود در ستادهای معراج شهدا، به بازدید علل شهادت آن‌ها پرداختم و به نتایجی باارزشی جهت بهبود برنامه‌های آموزشی رسیدم.

فروتن در ادامه گفت: در سال ۱۳۶۲ برای مجروحین تروما، جزوه امداد در جبهه را بعد از جلساتی که در بیمارستان دکتر شریعتی تهران تهیه کردم و یک فیلم آموزشی جراحی اعصاب را به پشتیبانی دکتر عباسیون ترجمه و صداگذاری کرده و در کلاس‌های آموزشی منفعت گیری می‌کردم و این آشنایی اولیه من با دکتر کلانتر معتمدی می بود، و سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ با دقت به اغاز جنگ شیمیایی به نگاشتن روشنامه‌های وابسته و کار در اورژانس‌های شیمیایی مشغول شدم.

عضو مدام فرهنگستان علوم پزشکی به خاطرات آن دوران اشاره کرد و افزود: بهمن ۱۳۶۴ که عملیات فاو انجام شد در بیمارستان صحرایی فاطمه زهرا س با دکتر کلانتر معتمدی زیاد تر آشنا شدم، مسئله دلنشین در حرکت آموزشی دکتر این می بود که در میانه انجام اعمال جراحی پراسترس عروقی که بعضی اوقات قلب مجروح از ضربان می‌ایستاد، قادر می بود اسایش خود را نگه داری کند و نکات آموزشی را برای دستیارانی که همراهش بودند شرح دهد که یک زمان آموزشی نیز برای من می بود.

فروتن افزود: فروردین ۱۳۶۵ در بیمارستان صحرایی فاطمه زهرا (س) و سپس زمستان ۱۳۶۵ در عملیات کربلای ۴ و ۵ در بیمارستان صحرایی امام علی (ع) وجود داشتم و باوجود این که در کنار مجموعه مدیریتی اورژانس شیمیایی بودم، اما در زمان‌هایی به اتاق‌های عمل نیز سر می‌زدم و مواردی که قیمت آموزشی داشت را تصویربرداری می‌کردم که این کار بعضی اوقات تا نیمه‌های شب به طول می‌انجامید، بعضی اوقات گرفتن عکس آشکار، باید تا ۲ ساعت روی صندلی و با دوربینی که نزدیک به مجروح و جراح می بود و همه عضلاتم در یک حلت انقباضی و ثابت قرار داشت تا روی تخت عمل سقوط نکنم و با سختی زیاد لحظات مورد قیمت آموزشی را ثبت می‌کردم و بعد از عمل هم در ریکاوری مجروح را معاینه می‌کردم تا بهبودی‌اش را نشان دهم.

او همین طور گفت: در فروردین سال ۱۳۶۶ در عملیات کربلای ۸ یک نیمه شبی که مجروح کم می بود با استاد مشغول تهیه سناریویی بودیم که در رابطه تروما قفسه سینه موارد متنوع را پوشش دهد و اگر مجروحی با صدمات موردبحث آمد حتماً تصویربرداری شود. در میانه نوشتن آن یادداشت‌ها یک دفعه انها گفتند چند مجروح بدحال به اورژانس بیمارستان آمده‌اند. فوراً رفتم و دیدم با وسیله نقلیه مشغول رانندگی بودند که به خاک‌ریز کنار جاده برخورد کرده و ضربه‌مغزی شده بودند ولی شگفت این می بود که چرا این حادثه رخ‌داده است؟ چند دقیقه زیاد تر نگذشت که چندین مجروح دیگر با علائم مسمومیت با گاز اعصاب را آوردند و من به اورژانس شیمیایی رفتم که به‌مرور زمان پر از مجروح شد. بعداً اشکار شد که آن مجروحین ضربه‌مغزی، در زمان عبور از ابر گاز اعصاب به حال اغما رفته و کنترل وسیله نقلیه را از دست داده بودند.
نخستین ویدئوهای ویرایش شده آموزشی به همراه جزوه ضمیمه در سال ۱۳۶۶ انتشار شد.

فروتن که خاطرات تعداد بسیاری از دوران جنگ تحمیلی دارد و با علاقه زیاد لحظاتی سخت از درمان مجروحان جنگی را ثبت کرده است، او گفت: یک‌بار قبل از عملیات در جلسه‌ای که با جراحان عمومی برگزار شد یک ویدئوی تروما کبدی را نشان دادم و یکی از جراحان زیاد سپاس کرد و او گفت این تکنیک کنترل خونریزی کبدی از طریق کنترل شریان کامان هپاتیک را اکنون به پشتیبانی این فیلم کاملاً یاد گرفتم و این سخنان برای من انگیزه نیرومندتری برای ادامه این راه و تهیه موارد زیاد تر آموزشی شد. بعد از جنگ یادداشت‌های کلاس‌های جراحی استاد را در تهران و جبهه بازنویسی کردم و چند بار با ایشان مرور کردیم. فیلم‌ها نیز بعد از ویرایش نهایی با دقت مرور شد و نکات آموزشی مجدداً اضافه شد و حاصل این تلاش تحت گفتن کتاب” جراحی در جنگ و حوادث” به همراه ۴۰ ویدئوی آموزشی اکنون پیش روی شما است.

وی در خصوص فصل‌های این کتاب او گفت: فصل‌های اول تا ششم کتاب به روش برخورد با مجروح و عمل های تخصصی جراحی در انواع صدمات می‌پردازد و فصل‌های هفتم تا نهم ۴۰ فیلم اختصاصی را به همراه خلاصه و تصاویر شرح داده که شامل ۱۴ مورد صدمات شکم، ۶ مورد صدمات قفسه سینه و ۲۰ مورد صدمات عروقی می‌باشد و این موارد جمعاً ۶۰۰ دقیقه ویدئوی آموزشی تخصصی از بیمارستان‌های صحرایی است و به همراه رمزینه جواب سریع (QR Code) جهت مشاهده هم‌زمان فیلم‌ها در کنار متن، در دسترس است.

نویسندگان این کتاب، عباس فروتن و محمدرضا کلانتر معتمدی، کتاب “جراحی در جنگ و حوادث” را به مرحوم منوچهر دوایی که یکی از پزشکان تأثیر گذار در دوران جنگ و اعضای مدام فرهنگستان علوم پزشکی بوده است، تقدیم کرده‌اند که در صفحه اول کتاب سخنی از استاد مرحوم دوایی با این مضمون نگاشته شده است:
“اکثر این مجروحین جنگی با حالت رضا و تسلیم و شجاعت مجروحیت خود را برداشت می‌کردند و کمتر از مریض‌های معمولی تصادفات جاده‌ای، اظهار گله و شکایت می‌کردند و غالباً لبخند رضایت بر لب داشتند”.

مراسم رونمایی از کتاب “جراحی در جنگ و حوادث” و نکوداشت خدمات دکتر سیدمحمدرضا کلانتر معتمدی در دوران جنگ تحمیلی، در سالن کتابخانه فرهنگستان علوم پزشکی برگزار شد.