کبدتان در خطر است؟ راهکارهای طلایی برای جلوگیری از کبد چرب – غروب شهر

خبرگزاری مهر – گروه سلامت: کبد چرب به گفتن یکی از بیماری‌های شایع عصر حاضر شناخته می‌شود که به علت تحول سبک زندگی، تغذیه ناسالم، کم‌تحرکی و چاقی در حال افزایش است؛ این چنین این بیماری زیاد تر بدون علامت اشکار ابراز می‌کند و در صورت بی‌توجهی می‌تواند به التهاب کبد، فیبروز و حتی سیروز منجر شود. با دقت به روال رو به رشد ابتلاء، دقت به پیشگیری و اصلاح الگوی زندگی اهمیت اختصاصی‌ای دارد.

در همین جهت خبرنگار مهر با تبسم ارشادی فر متخصص طب ایرانی گفتگویی داشته است.

آیا کبد چرب بیماری شایعی است؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از بیماری‌های شایع در دنیا به حساب می اید که بر پایه آمار جهانی، شیوع آن تا ۴۰ درصد گزارش شده، در ایران نیز نزدیک به ۳۸ درصد از جمعیت به درجاتی از این بیماری مبتلا می باشند؛ این آمار بالا مشخص می کند که کبد چرب، حتی در بین کودکان به‌اختصاصی کودکان دارای اضافه‌وزن، یک معضل جدی بهداشتی محسوب می‌شود.

کبد به گفتن بزرگ‌ترین عضو بدن در سمت راست و بالای شکم، زیر دیافراگم قرار دارد و وزنی نزدیک به یک تا یک و نیم کیلوگرم دارد، این عضو حیاتی با وجود نداشتن عصب در بافت خود، اعصاب بسیاری در سطح غشا دارد و کیسه صفرا زیر کبد قرار گرفته و از طریق مجاری صفراوی با کبد در ربط است.

کارکرد و نقش کبد چیست؟

ارشادی فر: کبد بیشتر از ۵۰۰ کارکرد حیاتی بر دوش دارد؛ از جمله تشکیل پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و چربی‌ها، تنظیم سوخت‌وساز مواد غذایی، ذخیره‌سازی و فعال‌سازی‌ویتامین‌ها، تشکیل اوره و نقش‌آفرینی در ساخت گلبول‌های قرمز و عوامل انعقادی خون. این چنین این عضو ماموریت دارد قند خون را به گلیکوژن تبدیل و در بدن ذخیره کند. کبد علاوه بر این، ذخیره‌کننده آهن، مس و ویتامین‌های محلول در چربی از جمله ویتامین B2 است.

نقش کبد در سم‌زدایی از بدن نیز زیاد کلیدی است. تعداد بسیاری از داروها و سموم واردشده به بدن در کبد متابولیزه یا بی‌تاثییر خواهد شد. اختلال در کارکرد این عضو می‌تواند همه فرایندهای حیاتی بدن را مختل کند.

طب ایرانی به کبد چه دیدگاهی دارد؟

ارشادی فر: کبد دارای مزاج گرم و تر است و به‌مثابه «آشپزخانه بدن» عمل می‌کند؛ جایی که کیفیت خون و مواد حیاتی تشکیل خواهد شد. به این علت کیفیت مواد غذایی مصرفی اهمیت بالایی دارد. به باور حکمای طب ایرانی، برخی غذاها همانند غذاهای غلیظ یا سودازا می‌توانند جهت اختلال در تشکیل خون سالم شوند.

این چنین سلامت معده در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کند. معده نخستین جایگاه هضم غذا بعد از دهان است و اگر هضم اولیه در معده به درستی انجام نشود، حتی بهترین غذاها نیز نمی توانند در کبد به خون سالم تبدیل شوند. بعد از هضم معدوی، مواد غذایی به روده و سپس به کبد می‌رسند و در این مرحله به اخلاط چهارگانه یعنی صفرا، سودا، بلغم و خون تبدیل خواهد شد.

مراعات تغذیه سالم، پیشگیری از اضافه‌وزن و دقت به سلامت معده و دستگاه گوارش می‌تواند در پیشگیری از ابراز کبد چرب و دیگر بیماری‌های مرتبط با این عضو حیاتی بدن نقش مؤثری داشته باشد.

منظور از کبد چرب غیرالکلی چیست؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن کبدی است که امروزه در ایران و جهان روندی رو به افزایش دارد. این بیماری به‌اختصاصی در نوع غیرالکلی خود بدون مصرف الکل یا داروهای خاص رخ می‌دهد و به علت تجمع چربی در سلول‌های کبدی تشکیل می‌شود.

این چنین کبد نقش مهم در تشکیل اخلاط چهارگانه (صفرا، سودا، بلغم و خون) دارد. این اخلاط در صورت سلامت کبد به خون داخل شده و به سلول‌های گوناگون بدن می‌رسند. در صورتی که غذا ناسالم باشد یا معده و کبد ضعیف عمل کنند، کیفیت خون دچار اختلال می‌شود. به این علت مراعات اصول تغذیه‌ای و سلامت دستگاه گوارش، اهمیت اختصاصی‌ای در نگه داری کارکرد صحیح کبد دارد.

مصرف بی‌رویه ادویه‌های زیاد گرم همانند زنجبیل و فلفل می‌تواند حرارت کبد را افزایش داده و به بدن صدمه رساند. افزایش حرارت کبد امکان پذیر تبدیل تشکیل مواد زائد یا سوخته در بدن شود که برای سلول‌ها زیان اور است.

علائم اولیه کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: ضعف کبد و ابتلاء به کبد چرب می‌تواند با نشانه‌های مختلفی همراه باشد، شایع‌ترین علامت این بیماری خستگی مداوم اما علامت‌های فرد دیگر اعم از افت اشتها و حالت تهوع، بی‌حالی و رنجوری، تیرگی ادرار و بی‌رنگی مدفوع، نفخ و درد شکم و تغییرات پوستی همانند لکه‌ها، خال‌ها و جوش صورت را نیز شامل می‌شود.

با پیشرفت بیماری، رسوب چربی در سلول‌های کبدی تبدیل صدمه جدی و سفتی بافت کبد می‌شود که به آن سیروز کبدی می‌گویند؛ سیروز در مرحله های پیشرفته می‌تواند تنها با پیوند کبد درمان شود.

آیا مشکلات کبدی علائم احتمالی نیز دارد؟

ارشادی فر: مشکلات کبد و کبد چرب می‌توانند با علائمی چون اضافه‌وزن مقاوم، کلسترول و سختی خون بالا، اختلالات گوارشی، یبوست یا اسهال، آلرژی، افت بینایی، اختلالات قاعدگی، افت میل جنسی، اختلال خواب، افسردگی، ضعف حافظه و سرماخوردگی‌های مکرر ابراز کنند.

علل ابراز کبد چرب غیرالکلی چیست؟

ارشادی فر: اگرچه مصرف الکل یکی از دلایل شناخته‌شده برای کبد چرب است، اما شایع‌ترین نوع این بیماری، کبد چرب غیرالکلی است. پژوهش‌ها مشخص می کند مصرف زیاد کربوهیدرات‌ها و شیرینی‌ها بیشتر از چربی‌ها در تشکیل این بیماری نقش دارند. مصرف مداوم نان سفید، برنج، سیب‌زمینی و شیرینی‌جات می‌تواند عرصه‌ساز ابراز کبد چرب باشد.

علل تشکیل کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: مصرف آب سرد در زمان‌های نامناسب همچون میانه غذا، صبح ناشتا، بلافاصله بعد از ورزش، بعد از رابطه جنسی یا نیمه‌شب می‌تواند کارکرد کبد را مختل کرده و در طویل‌زمان عرصه ابراز کبد چرب را فراهم کند. به همین علت پیشنهاد می‌شود مصرف آب، به‌اختصاصی آب سرد، در این زمان‌ها محدود شود.

کبد چرب غیرالکلی بیماری‌ای خاموش اما شایع است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند به سیروز و نارسایی کبد منجر شود. مراعات رژیم غذایی سالم، افت مصرف کربوهیدرات‌های ساده، پرهیز از نوشیدن آب سرد در زمان‌های حساس و دقت به سلامت معده و دستگاه گوارش، از با اهمیت ترین راهکارها برای پیشگیری و کنترل این بیماری به حساب می اید.

آیا نوشیدن آب سرد بر ابراز کبد چرب تأثیر می‌گذارد؟

ارشادی فر: برخی عادات روزمره همانند نوشیدن آب سرد و یخ‌دار، استرس مداوم و تغذیه نامناسب می‌توانند از عوامل مهم تشکیل کبد چرب و ضعف کارکرد کبد باشند. کبد به گفتن یکی از ارگان‌های مهم بدن ماموریت تشکیل خون سالم و اخلاط چهارگانه را بر مسئولیت دارد. اما وقتی که عادات غذایی و سبک زندگی ناسالم باشند، این عضو حیاتی دچار اختلال می‌شود.

زیان های آب سرد برای کبد چیست؟

ارشادی فر: مصرف آب زیاد سرد که دمای آن به‌طور قابل‌توجهی کمتر از دمای طبیعی بدن، ۳۷ درجه است، می‌تواندبه کبد سختی بسیاری داخل کند. نوشیدن آب سرد بعد از ورزش، در حالت ناشتا، نیمه‌شب یا همراه با غذا، به علت جذب سریع در بدن، سختی بسیاری بر کبد داخل کرده و جهت سردی و صدمه به کبد می‌شود.

برای افت این صدمه پیشنهاد می‌شود، در صورتی که تنها آب سرد در دسترس است، قبل از نوشیدن، آن را مدتی در دهان نگه دارید تا دمای آن نزدیک به دمای بدن شود.

نقش استرس و بی‌خوابی در ابراز مشکلات کبدی چیست؟

ارشادی فر: استرس‌های طویل‌زمان از دیگر عوامل مؤثر بر ضعف کبد و ابراز کبد چرب می باشند. علاوه بر این، خواب ناکافی یا دیر خوابیدن در شب تأثیر منفی مستقیمی بر کارکرد کبد گذاشته و گمان ابتلاء به بیماری‌های کبدی را افزایش می‌دهد.

کدام ترکیب نادرست در غذاها بر سلامت کبد تأثیر می‌گذارد؟

ارشادی فر: مصرف هم‌زمان غذاهای ناسازگار همانند مخلفات متعدد همراه غذا، سالاد یا سبزیجات خام در کنار غذای پخته، می‌تواند علتایجاد خون ناسالم و سختی مضاعف بر کبد شود. این قضیه به اختلال در هضم معده نیز منجر شده و مواد غذایی نیمه‌هضم‌شده را داخل کبد می‌کند؛ همان‌گونه که پختن نخود و عدس به زمان متفاوت نیاز دارد، ترکیب غذاهای ناهماهنگ نیز روال هضم را مختل کرده و در نهایت بر سلامت کبد تاثییر منفی می‌گذارد.

مراعات اصول ساده‌ای همانند پرهیز از نوشیدن آب زیاد سرد، مدیریت استرس، داشتن خواب به‌موقع و اجتناب از ترکیب مواد غذایی ناسازگار با یکدیگر، می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از ابراز کبد چرب و نگه داری سلامت این عضو حیاتی ایفا کند.

درمان و پیشگیری از کبد چرب چیست؟

ارشادی فر: کبد چرب یکی از بیماری‌های شایع است که در صورت پیشرفت می‌تواند به فیبروز و حتی سیروز کبدی منجر شود. این بیماری علاوه بر علل تغذیه‌ای، می‌تواند با بیماری‌های دیگر همانند بیماری‌های قلبی، کلیوی، تخمدان پلی‌کیستیک و حتی آپنه خواب همراه باشد. این چنین عواملی چون گرسنگی طویل‌زمان، افتویتامین D، کم‌کاری تیروئید، رسوب آهن یا مس در کبد، هپاتیت، بارداری و جراحی‌های لاغری نیز از علل ابراز کبد چرب به شمار می‌روال.

از نظر دیگر، برخی داروها نیز می‌توانند علتایجاد کبد چرب ثانویه شوند. داروهایی همانند استامینوفن، دیکلوفناک، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد ویروس، استاتین‌ها (آتورواستاتین)، و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله کواموکسی‌کلاو در صورت مصرف طویل‌زمان امکان پذیر کارکرد کبد را مختل کنند.

اصول درمان کبد چرب در طب ایرانی چیست؟

ارشادی فر: درمان کبد چرب بر پایه اصول نگه داری‌الصحه مقدور است. این اصول شامل خواب به‌موقع (ترجیحاً قبل از ساعت ۱۰ شب)،پرهیز از مصرف آب سرد و نوشیدنی‌های خنک همراه غذا، پرهیز از خوردن سالاد، ماست و مخلفات سنگین همراه وعده مهم، تغذیه منظم در سه وعده مهم (صبحانه ۶ تا ۸ صبح، ناهار ۱۲ ظهر و شام تا ۸ شب)، پرهیز از استرس و مدیریت فشارهای روحی و پیشگیری از یبوست و تنظیم دفع روزانه می‌شود.

چه پیشنهاد‌های تغذیه‌ای برای کبد چرب دارید؟

ارشادی فر: طب ایرانی مصرف برخی خوراکی‌ها و میوه‌ها را برای بهبود کارکرد کبد اعم از انار، آلبالو، عناب، زغال‌اخته، شاتوت، سیب، انگور و به، کرفس، جعفری، کدو، هویج و کاهو، زرشک (زرشک‌پلو به شرط عدم ابتلاء به دیابت)، فندق، آب‌غوره، آب‌نارنج و آش جو همراه با سبزیجات و این چنین تخم کاسنی آسیاب‌شده و در صورت نداشتن دیابت با شربت سکنجبین مسل شود، با احتیاط و زمان محدود منفعت گیری از عرقیات گیاهی، پیشنهاد می‌شود.

این چنین زیاده‌روی در مصرف پسته و برخی مغزها مناسب نیست و باید در حد متعادل مصرف شوند و پیشنهاد می‌شود مصرف میوه‌ها با فاصله حداقل دو ساعت از قولهای مهم صورت گیرد و در هر وعده فقط یک نوع میوه خورده شود.

در سلامت کبد ورزش چه اهمیتی دارد؟

ارشادی فر: ورزش منظم نقش مهمی در بهبود سوخت‌وساز بدن، افزایش حرارت طبیعی بدن، پشتیبانی به هضم بهتر غذا و افت رسوب چربی در سلول‌های کبدی دارد. این فعالیت‌ها می‌توانند هم در پیشگیری از کبد چرب و هم در افت شدت بیماری در مبتلایان مؤثر باشند.

مراعات اصول ساده‌ای همچون تغذیه سالم، پرهیز از عادات غلط غذایی، خواب منظم، ورزش مستمر و مصرف متعادل میوه‌ها و گیاهان دارویی می‌تواند علاوه بر پیشگیری از کبد چرب، به برگشت نسبی این بیماری در مرحله های اولیه پشتیبانی کند. با این حال، در صورت پیشرفت بیماری و ابراز فیبروز یا سیروز، درمان‌های تخصصی پزشکی اجتناب‌ناپذیر خواهد می بود.