مورد شگفت ناو لجستیکی شهید مهدوی_غروب شهر

مسئله: این نوشته عمدتاً ترجمه ای از یک نوشته در وبسایت popularmechanics در رابطه ناو لجستیکی شهید مهدوی و تبدیل کشتی های تجاری به نسخه های جنگی است که با مقداری دخل و تصرف تهیه شده است.

تازه ترین کشتی رزمی اضافه شده به ناوگان نیروی دریایی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران، شهید مهدوی، یک کشتی تجاری تجهیزبه موشک های بالستیک است. تحلیلگران آن را به گفتن برگشت کشتی های کیو (Q-ship)، نوع گمشده ای از کشتی های جنگی محبوب در طول جنگ های جهانی، توصیف کرده اند. نام کشتی های کیو از لنگرگاه کویینزتاون (Queenstown) در ایرلند می آید که در طول دوران جنگ جهانی اول مسئول تبدیل تعداد بسیاری از کشتی های بخار تجاری به کشتی های جنگی می بود. مقصد از کشتی‌های Q که برای شبیخون زدن به شکارچیان و طعمه‌ها طراحی شده‌اند، این است که با حمل و نقل دریایی محلی ترکیب شده و خود را به گفتن کشتی‌های تجاری معمولی جا بزنند، قبل از این که پرده را از روی سلاح‌هایشان برداشته و شلیک کنند.

کشتی کیو مدرن

ناو لجستیکی شهید مهدوی در ابتدا به گفتن یک کشتی کانتینری غیرنظامی ساخته شد که برای حمل کالا در سراسر جهان در کانتینرهای حمل و نقل فولادی طراحی شده می بود. این کشتی تقریباً ۲۱۳.۳ متر طول داشته و در حالت خالی نزدیک به ۳۵,۰۰۰ تن وزن دارد. این کشتی می تواند ۴۴,۰۱۲ تن محموله کانتینری را نیز حمل کند. همه اینها برای یک کشتی کانتینری کاملاً عادی است. اما آنچه مسلماً عادی نیست این است که ناو شهید مهدوی برای پرتاب موشک های بالستیک تجهیزشده است.

این ناو در سال ۲۰۲۴ دو فروند موشک بالستیک بین برد دزفول را پرتاب کرد. دزفول در اصل توسط صنایع هوافضا گسترش داده شد و برد آن مقداری کمتر از ۱,۰۰۰ کیلومتر اظهار شده است و یک کلاهک معمولی با قوت انفجاری بالا به وزن ۶۳۰ کیلوگرم را حمل می کند.

شهید مهدوی در واقع بخشی از نیروی دریایی ارتش ایران نیست، بلکه به نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تعلق دارد. نیروی دریایی سپاه پاسداران مسئول عملیات در نیمه غربی خلیج فارس است، در حالی که نیروی دریایی ارتش ایران مسئولیت نیمه شرقی، اقیانوس هند و فراتر از آن را بر مسئولیت دارد. این چنین کنترل قسمت اعظم موشک های بالستیک ایرانی بر مسئولیت سپاه پاسداران است.

شکارچیان و متخصصان کمین

مفهوم کشتی Q به جنگ جهانی اول بازمی‌گردد. نیروی دریایی آلمان از زیردریایی‌ها یا یو بوت ها (u-boat) برای ممانعت از تجارت دریایی بین اروپا و دیگر نقاط جهان منفعت گیری می‌کرد. زیردریایی‌ها آلمانی، کشتی‌های غیرنظامی را که مظنون به حمل تسلیحات نظامی برای متفقین بودند، اشکار می‌کردند، به آنها دستور توقف می‌دادند و سپس خدمه سوار شده و این کشتی ها را بازرسی می‌کردند. اگر کشتی‌ها واقعاً حامل تجهیزات نظامی بودند، زیردریایی به خدمه دستور می‌داد تا سوار قایق‌های نجات شوند و سپس کشتی را غرق می‌کرد – در صورت امکان با توپ روی عرشه یا در صورت لزوم با اژدر. این کار از نظر قانونی در آن زمان مجاز می بود، و در قیاس با آنچه که بعداً اتفاق می افتاد، کاملاً انسانی به نظر می رسید.

نیروهای دریایی متفقین با ساختن کشتی‌های جنگی کوچکتر و سریع تر متخصص در تعقیب کردن زیردریایی ها و سازماندهی کاروان‌ها به این تهدید زیردریایی آلمانی ها جواب دادند. آنها این چنین کشتی‌های کیو را اختراع کردند، کشتی های تجاری و غیرنظامی را گرفته و آنها را با توپ های روی عرشه با امکان شلیک سریع که قادر به سوراخ کردن بدنه زیردریایی ها بودند، تجهیز کردند. کشتی های کیو توپ های خود را با پارچه یا تخته می پوشاند و به حرکت در دریاها می پرداختند و چشم به راه می ماندند تا یک زیردریایی آنها را رهگیری کند. اگر یک زیردریایی آلمانی به تصمیم بازرسی به کنار کشتی کیو می آمد، کشتی کیو از توپ هایش رونمایی کرده و به سمت آن آتش می گشود.

کشتی‌های کیو تسلیحات سنگینی نداشته و برای دیگر کشتی‌های سطحی خطرناک نبودند، اما برای زیردریایی‌ها خطرناک بودند – هنگامی بدنه زیردریایی سوراخ می‌شد، دیگر نمی‌توانست زیر آب برود. زیردریایی که نتواند برای فرار به زیر آب برود، عمر بسیاری نخواهد داشت. هنگامی که کشتی‌های کیو اغاز به کشتار زیردریایی ها کردند، زیردریایی‌ها نیز به محض رویت کردن کشتی های تجاری متفقین آن ها را غرق نموده و اژدرهایشان را از یک موقعیت غوطه ور و محافظت شده شلیک می کردند. این رویه تبدیل ادعاهایی شد مبنی بر این که این عمل یک جنایت جنگی است، که مسلماً این چنین می بود.

در جنگ جهانی دوم، کشتی‌های کیو مقداری متفاوت عمل کردند. قوت های بزرگ دریایی – آلمان، بریتانیا، ژاپن و ایالات متحده – همه انها از کشتی های Q منفعت گیری می کردند. بر خلاف بقیه، آلمان از کشتی‌های کیو خود نه تنها به گفتن طعمه برای زیردریایی‌های دشمن منفعت گیری کرد، بلکه برای این که کشتی‌های متفقین را به این فکر بیاندازد که خودی می باشند، منفعت گیری می کرد و در ادامه سوار این کشتی ها می شد و آن ها را غرق می کرد. از بخت بد ناوگان کشتی های کیو آلمان، آن ها با نیروهای دریایی زیاد بزرگتری روبه رو می شدند. و هنگامی که متفقین مشکوک می شدند که یک کشتی Q آلمانی در منطقه وجود دارد، یک نیروی دریایی برتر همانند نیروی دریایی سلطنتی می توانست یک جستجوی مسلحانه ترتیب دهد که شکارچی را به طعمه تبدیل می کرد.

مورد شگفت ناو شهید مهدوی

کشتی‌های کیو در عصر موشک از محبوبیت افتادند، بدون این که هیچ نمونه واقعی از این کشتی ها از سال ۱۹۴۵ دیده شود. کشتی‌های کیو طبق معمولً گزینه های مصلحت‌های زمان جنگ می باشند – انتخاب هایی از روی درماندگی برای وقتی که نیازهای یک نیروی دریایی علتمی شود که منبع های آن تحت سختی قرار گیرد. این کشتی ها زیاد تر در طول نبردهای دریایی گسترده در یک منطقه گسترده مورد منفعت گیری قرار می گیرند و از آخر جنگ جهانی دوم، این چنین جنگ دریایی بزرگی دیده نشده است.

ناو لجستیکی شهید مهدوی معیارهای اساسی یک کشتی کیو را دارد: یک کشتی غیرنظامی است که به یک کشتی مسلح تبدیل شده است، مسلح به موشک‌های بالستیک و مستقر در وسط خلیج فارس، که می‌تواند با موشک به ریاض، یا هر نقطه ای در کشورهای عربی منطقه دعوا کند – کاری که همه موشک‌های زمینی ایران قادر به انجام آن نیستند. این چنین این کشتی می تواند از یک بازرسی بصری گذرا توسط نیروهای متخاصم عبور کند. با این حال، این چنین کشتی هایی باید یک سیگنال فرستنده AIS را جعل کنند – بخشی از سیستم ردیابی و مکان یابی دریایی در سراسر جهان که روزانه ده ها هزار کشتی را رصد می کند – و خود را یک کشتی غیرنظامی جا بزنند. اما این ناو به رنگ خاکستری تیره دریایی رنگ آمیزی شده است که در کشتی های جنگی زیاد تر از کشتی های تجاری رایج است و این بدان معناست که نیروی دریایی سپاه پاسداران به وضوح از این کشتی به گفتن یک کشتی جنگی منفعت گیری نمی کند و نیازی به نهان کردن آن نمی بیند.

پیشینه ناو شهید مهدوی

ناو اقیانوسی شهید مهدوی قبل از انجام تغییرات گسترده در آن و تبدیل به ناو پشتیبانی، یک کشتی تجاری می بود که در سال ۲۰۰۰ توسط صنایع هیوندای کره جنوبی ساخته شد و طول آن ۲۴۰ متر (تقریبا دو برابر ناو شهید رودکی) و عرض آن ۳۲ متر است.

تبدیل یک کشتی تجاری به یک ناو حمایتسنگین جهت صرفه جویی قابل توجهی در اندوخته مالی و اندوخته وقتی می شود. اکنون با عملیاتی شدن ناو شهید مهدوی، عملا ندسا علاوه بر قابلیت‌های رزمی تازه، گستره تازه‌ای از توان ایفای مأموریت‌های دور دست را نیز بدست خواهد آورد تا بتواند با مطمعن خاطر و قوت بیشتری،‌ مأموریت‌های خود را به آبهای آزاد و اقیانوس‌ها گسترش دهد.

قدرتی که در کنار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌تواند توان بازدارندگی و سیادت دریایی ایران را به شکل بی‌سابقه‌ای ارتقا بخشیده و ضمانت‌کننده امنیت خطوط تجاری ایران و نیز فراهم کننده حقوق دریانوردان و صیادان ایرانی در آبهای آزاد خواهد می بود.

از نظر دیگر ایران در عرصه ساخت شناورهای بزرگ نظامی با تحول کاربری و بهسازی شناورهای تجاری،‌ توانایی قابل توجهی کسب کرده است که تلفیق این دانش با ساخت انواع مختلفی از شناورهای کلاس موج،‌ یعنی جماران، سهند و دنا، افق روشنی برای ساختن ناوشکن‌هایی با قابلیت‌ها و ابعاد زیاد بزرگ‌تر را نمایان ساخته است.

نگاهی کلی به ناو شهید مهدوی

ناو اقیانوس پیمای شهید مهدوی به نوعی یک پایگاه دریایی متحرک به طول ۲۴۰ متر، عرض ۳۲ متر، وزن چهارده هزار تُن، ظرفیت بارگیری ۴۱ هزار تُن است.

تجهیزات و ادوات ملزوم برای پیمایش دریانوردی ۱۸ هزار مایل دریایی (نزدیک به ۳۳ هزار کیلومتر) با شدت ۱۸ گره دریایی (شدت ۳۳ کیلومتر بر ساعت) در این ناو نصب شده است.

ناو شهید مهدوی تجهیزبه تجهیزات رزم دریایی و هوایی، دارای رادار آرایه فازی سه بعدی، موشک‌های سطح به سطح، سطح به هوا، سامانه های مخابراتی یکپارچه زیاد پیشرفته جنگ الکترونیک (جنگال) و موشک های کروز دریایی با برد بیشتر از ۷۰۰ کیلومتر است.

ضمن این که این ناو اقیانوس پیما دارای قابلیت حمل و نشست و برخاست بالگردها، پهپادها و آب‌گیری و به آب اندازی شناورهای گوناگون را دارد.

در تصاویر انتشار شده از ناو شهید مهدوی جایگاه توپ های آن اشکار است. این ناو ۹ قبضه توپ دارد که از نوع «زد یو ۲۳» می باشند که توپ دو لول ۲۳ میلیمتری است که توسط اپراتور هدایت می شود.

از این تعداد دو توپ در انتهای ناو، شش توپ در میانه آن و یک توپ هم در جلوترین نقطه ناو قرار گرفتند که پوشش کاملی برای آن تشکیل می‌کند.

بجز توپ های ۲۳ میلیمیتری تعدادی تیر بار سنگین هم در پل فرماندهی این ناو نصب شده اند. در عرشه پشتی ناو شهید مهدوی دو لانچر دوتایی موشک ضد کشتی از خانواده نور قرار گرفته و تعدادی کانتینر هم در جلو و پشت ناو قابل مشاهده می باشند.

چرا ایران ناو شهید مهدوی را به یک کشتی کیو تبدیل کرد؟ یکی از دلایل این است که ارزان است – خبرگزاری RUSI تصریح می کند که هزینه خرید این کشتی به گمان زیاد کمتر از ۲۰ میلیون دلار بوده است. اما ایران این چنین فاقد ظرفیت ساخت کشتی‌های جنگی بزرگ است، و به همین خاطر بهترین منفعت گیری را از کشتی های کوچک در سایز ناوچه با وزن ۱,۵۰۰ تن یا کمتر می برد. یک کشتی کانتینری برای حمل صدها کانتینر به طول ۶ متر طراحی شده است که به آن فضای بسیاری برای هلیکوپترها، پهپادها و پرتابگرهای موشک بالستیک می دهد.

در برابر دشمن منطقه ای همانند عربستان سعودی که منبع های نظارتی کمتری دارد، ناو شهید مهدوی می تواند برای دعوا ای غافلگیرانه از جهتی غیرمنتظره سودمند باشد. یقیناً این ناوچه تحول کاربری داده در روبه رو با کشتی های جنگی بزرگ نیروی دریایی ایالات متحده کار دشوارتری در پیش دارد اما به نظر می رسد که مقصد از بکارگیری این ناوچه مقابله با نیروهای دریایی منطقه ای است و همانطور که القاب آن نشان می دهد- شهر دریایی متحرک ایران یا ناو لجستیکی- برای حمل انواع مختلفی از سلاح ها، همانند هلیکوپتر و قایق های تندرو به کار گرفته می شود که کارکردی همانند یک ناو هواپیمابر و حتی فراتر از آن را در اختیار نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار می دهد، کشتی بزرگی که می تواند اقیانوس ها را بپیماید و از آب های منطقه ای نیز فراتر برود.